Een collectie is een verzameling objecten of kunstwerken. Op zichzelf misschien maar een saaie boel. Wat een collectie interessant maakt zijn de verhalen die eraan verbonden zijn. Of juist de gesprekken die over de objecten gevoerd kunnen worden. Een manier om de unieke thema's en verhalen van een collectie te vertellen is door buitenstaanders op creatieve manieren hun licht er op te laten schijnen. Door de ogen van een ander ziet alles er nu eenmaal anders uit. Het werpt een nieuwe perspectief op een museum.
Fred Wilson, Mining the Museum, 1992 (bmoreart)
De kunstenaarsinterventie
De kunstenaarsinterventie is al enige tijd een begrip in de museumwereld. De bekendste ‘artist invention’ is misschien wel die van Fred Wilson bij de Maryland Historical Society in Baltimore. In 1992 deed hij met zijn tentoonstelling ‘Mining the Museum’ behoorlijk wat stof opwaaien. Hij reageerde met zijn werk op de collectie van het instituut, maar vooral op de witte, elitaire verhaallijn die het museum toonde. Hij plaatste het zilver en luxe design uit de collectie, naast slavenhandboeien en zwepen, en benadrukte zo de tegenstellingen en verschillende historische perspectieven.
De reacties waren wisselend, maar de museumwereld was zeker wakkergeschud. Het concept van de kunstenaarsinterventie was geboren en is regelmatig ingezet in musea. Het is een manier om de verhalen van een collectie op een beeldende manier naar boven te halen, en er nieuwe aan toe te voegen. Het hoeft niet per se in het museum zelf gedaan te worden. Digitale platforms bieden nieuwe kansen om dit soort verhalen te delen.
Tim Walker, Wonderful Things, 2019 (V&A)
Tim Walker X Victoria and Albertmuseum (V&A)
Er zijn vele voorbeelden te noemen van samenwerkingen tussen kunstenaars, het publiek en musea. Maar ik wil hier graag een tentoonstelling bespreken waar ik afgelopen jaar ontzettend van onder de indruk was. Met de toepasselijke titel ‘Wonderful Things’ nam modefotograaf Tim Walker de bezoekers van het V&A mee in een droomwereld gebaseerd op objecten uit de collectie. Geïnspireerd door een reukdoosje of de overzak die een jurk in het depot moet beschermen creëerde hij fotoseries en video's. Het project resulteerde in schitterende werk, waarin de kenmerkende surrealistische, magische stijl van Tim Walker duidelijk naar voren komt. En die vertaalde zich weer naar een bijzonder tentoonstellingsontwerp waarin je volledig werd meegenomen in het proces van idee tot eindresultaat.
Walker nam je bijvoorbeeld mee in het leven van een 17de eeuwse tiener aan de hand van een met borduursels versierd kistje. Het is gemaakt door een 15-jarige meisje die hiermee een eigen, privé wereld creëerde. Die wens voor privacy en intimiteit is nog steeds herkenbaar voor pubermeisjes. Maar ook relevant in de huidige maatschappij waarin privacy steeds meer in het geding komt.
Van sommige collectie objecten benadrukte Walker de uniekheid van het object zelf. Zoals de foto van het Bayeux Wandtapijt. Het 70 meter lange wandtapijt is een soort Nachtwacht voor de Britten, waarop de Slag bij Hastings (1066) staat afgebeeld. Het heeft een eigen museum, maar het V&A heeft dus een heel lange foto van dit wandtapijt op ware grootte. Walker speelde met het concept van een verhaal afbeelden in een lang werk. Wat gebeurt er als je foto’s aan elkaar plakt? Ga je er dan anders naar kijken? Maar ook wat is de waarde van een reproductie? In dit geval is de foto in de collectie van het V&A bijna net zo bijzonder als het originele wandtapijt.
Tim Walker, Wonderful Things, 2019 (V&A)
Digitaal het gesprek aangaan
‘Wonderful things’ was een voorbeeld van een interventie in een museum, maar ook online zijn voorbeelden te vinden van musea die andere ogen laten kijken naar hun identiteit. Het zijn niet alleen kunstenaars die dit kunnen doen. Iedereen kijkt met een andere blik en kan daarmee een collectie weer tot leven brengen. Door bezoekers de kans te geven te reageren op jouw collectie kan je de betrokkenheid van het publiek vergroten.
Vaak zie je dat jongeren hierin een belangrijke rol spelen. Al 12 jaar heeft het Stedelijk Museum Amsterdam bijvoorbeeld de Blikopeners. Een groep jongeren die de museummedewerkers uitdaagt anders naar het museum te kijken, maar ook probeert jongeren enthousiast te maken voor het museum. Zij hebben hun eigen (online) kanalen en programmering. Zo zijn ze recent begonnen met het maken van een podcast.
En op Instagram presenteerde Museum Boijmans van Beuningen de online tentoonstelling ‘Plan-B’ (@boijmansvanbeuningen). Het is het eindresultaat van het project KUNST/WERK, waarin 18 mbo studenten, met behulp van kunstenaar Maarten Bel, nadachten over de toekomst van het museum. Tot 16 juli posten zij dagelijks delen van het visuele adviesplan dat Conform Cox maakte op basis van de ideeën en visies van de studenten.
Museum Boijmans van Beuningen, Plan B - KUNST/WERK, 2020 (BvB)
Spelenderwijs
Het Kunstburo werkt momenteel ook aan een project om mensen spelenderwijs kennis te laten maken met een collectie en de achterliggende verhalen. Het is een spel waar de spelers door codes te kraken van alles leren over kunstwerken of museale objecten.
Geinteresseerd om samen met Het Kunstburo dit spel voor jouw museum te ontwikkelen? Of wil je meer weten over wat het inhoudt? Stuur dan een bericht.
