Van pen en papier naar typemachine, computer en uiteindelijk de smartphone. Het ene vervangt het ander in rap tempo. De technologie ontwikkelt en daarmee de manier hoe we dingen doen. Zo ook hoe kunst gemaakt wordt, want zelfs het canvas en de kwast hebben digitale vervangers. Tijd om eens te duiken in de wereld van het digitaal schilderen en tekenen.
Digitale kunst
Simpel gezegd is digitale kunst een hedendaagse kunstvorm waarbij gebruik gemaakt wordt van digitale technologie om een kunstwerk te maken of tentoon te stellen. Het is nog al een brede definitie, en daarom omvat dit genre veel uiteenlopende kunstwerken.
In begin jaren ’80 werd de term geïntroduceerd. Één van de eerste digitale kunstenaars was Harold Cohen. Hij maakte werk met de tekencomputer genaamd AARON. Deze robot-achtige machine kon grote tekeningen maken op vellen papier op de grond. Cohen kleurde dan vervolgens de zwarte lijn tekeningen in met verf.
Naarmate de digital technologie zich ontwikkelde evolueerde ook de digitale kunst. Er kan niet alleen getekend worden met computers, maar ook bewegend beeld, virtual reality en augmented reality zijn nu technieken die gebruikt worden. Soms is het ook interactief en heeft het publiek een zekere invloed op het eindresultaat van het werk. Als er al een eindresultaat is, want het kan ook zijn dat de verandering van het beeld onderdeel is van het werk.
Het is reproduceerbaar, interactief, manipuleerbaar, virtueel, participatief en dynamisch.
Digitaal schilderen
Persoonlijk vind ik het digitaal schilderen heel interessant. Toen ik de tentoonstelling 'Hockney - Van Gogh: twee kunstenaars, één liefde' in het Van Gogh Museum (2019) bezocht heb ik lang stilgestaan voor het scherm waarop te zien was hoe Hockney op zijn iPad de digitale schilderijen creëerde. Het was alsof je over de schouder van de kunstenaar meekeek, terwijl hij de werken die naast het scherm hingen had gemaakt. Zelden heb ik zo’n goede inkijk gekregen in het werkproces van een schilder. Met een snelle hand (wellicht was het filmpje versneld) legde Hockney kleur over kleur, met verschillende dikte van de lijnen. Gek genoeg leek er in de digitale afbeeldingen dezelfde gelaagdheid te ontstaan als in olieverf schilderijen.
Volgens Hockney hebben digitale tools, zoals de iPad en iPhone, de teken- en schilderkunst weer tot leven gebracht. Zij vervangen deze niet, maar vullen het aan. Door de mobiliteit en flexibiliteit van de digitale tools bieden zij nieuwe kansen om creativiteit te uitten. Met een iPad op zak kan je ieder moment, binnen of buiten, 24/7, aan de slag gaan. Natuurlijk vraagt het wel wat oefening want de digitale kwasten voelen en werken anders. Een kunstenaar moet zijn creatieve proces hierop aanpassen. Het is even in de vingers krijgen hoe je kleurlagen maakt en deze in elkaar kan laten overgaan. Hoe je zachte randen, lichteffect, en materialiteit in een werk kan maken. En te verkennen welke grenzen er zitten aan digitaal schilderen.
Zelf aan de slag
Zoals Hockney zegt “the iPhone makes you bold”. Juist doordat je dingen ongedaan kunt maken, en even gemakkelijk weer terug kunt zetten kun je met digitaal schilderen veel risico nemen en experimenteren.
Aangezien je toch een smartphone of tablet al in huis hebt is het gemakkelijker om zelf het digitale penseel eens in de hand te nemen en het eens te proberen. Hierbij wat apps die je kunt gebruiken om je eerste stapjes in de wereld van de digitale kunst te zetten:
Schilder- en teken apps
Er is een flink aanbod apps waarmee je digitaal kunt teken en schilderen. Ik heb een paar van de populairste op een rijtje gezet. Ze bieden allemaal mogelijkheden de instellingen van de brushes aan te passen, kleuren te blenden en undo en redo opties. Ze onderscheiden zich met name in het gebruiksgemak.
- Procreate is een heel gebruiksvriendelijke app waarbij de kwasten gemakkelijk naar je eigen wensen kunt aanpassen met handige sliders. Het vervagen of vermengen werkt heel goed en je kunt tekst toevoegen als je dat wilt.
- Infinite Painter heeft een grote keuze uit ongeveer 200 kwasten, en biedt ook nog de opties zelf een kwast te maken en instellingen aan te passen. Ook is er een realistische wisselwerking tussen de 'verf' en papier texturen.
- ArtRage heeft een oneindige keuze uit unlimited digitale canvassen en verf, en geeft levensechte texturen en effecten van verf weer. Zo wordt zelfs de dikte van de ‘verf’ bijgehouden en hoe nat deze is, zodat je kunt spelen met het in elkaar laten overlopen van verflagen.
- Sketchbook legt de focus op het creatieproces en daarom worden de tools je zoveel mogelijk aangereikt en hoef je niet te grasduinen in allerlei instellingen.
- Adobe Illustrator Draw natuurlijk hebben de usual suspects ook hun tools vertaald naar apps. Zo kun je Illustrator vectorillustraties maken, met meerder lagen. Bovendien heeft deze app een sterke zoom (tot 64x) en kun je de ontwerpen via Photoshop versturen.
Dus laat je creativiteit de vrijloop en maak je eigen doedels tot digitale kunstwerken. En wie weet kom je erachter dat het je beïnvloed hoe je naar analoge kunst kijkt. Digitaal schilderen is zeker een leuke manier om meer te leren over beeldende kunst en kan daarom ook ingezet worden voor educatie.
Als je meer wilt weten over digitale ontwikkelingen in de kunst en erfgoedsector kun je altijd contact opnemen.
Afbeelding blog banner: David Hockney, The Arrival of Spring in Woldgate, East Yorkshire in 2011, 19 May 2011. iPad drawings (looped), © David Hockney
